Μέσος αριθμός ημερών χιονοκάλυψης στην Ευρώπη

Back Βρίσκεστε εδώ: Αρχική

Θέματα

Εγκυκλοπαίδεια

Λεπτομέρειες: Κατηγορία: Εγκυκλοπαίδεια; 20 Dec 2013; Συντάχθηκε από τον/την Weerman; Προβολές: 6386

ΜΕΣΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΗΜΕΡΩΝ ΧΙΟΝΟΚΑΛΥΨΗΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Χάρτης 1: Μέσος αριθμός ημερών χιονοκάλυψης (κλικ για μεγέθυνση)

Ο παραπάνω χάρτης (1) αποτυπώνει τον μέσο ετήσιο αριθμό ημερών χιονοκάλυψης στην Ευρώπη για την κλιματική 30ετία 1961 – 1990. Όπως μπορεί κανείς να παρατηρήσει, αφενός η διάρκεια της χιονοκάλυψης αυξάνεται από νότο προς βορρά και από δυσμάς προς ανατολάς, ήτοι παρατηρείται αύξηση από τα ΝΔ προς τα ΒΑ της Ευρώπης και αφετέρου αυξάνεται με την αύξηση του υψομέτρου (αύξηση ~10 ημερών ανά ~200 m υψόμετρο). Ευρισκόμενη στη μεγαλύτερη έκτασή της εντός της Εύκρατης Ζώνης, η Ευρώπη εμφανίζει σαφή διάκριση των τεσσάρων εποχών, μόνο το βορειότερο τμήμα της αγγίζει και ξεπερνά το όριο του Αρκτικού Κύκλου (>66^ο33΄ βόρειο γεωγραφικό πλάτος), όπου από αυτό το πλάτος και βορειότερα, παύει πρακτικά να υφίσταται τυπική θερμή περίοδος (θέρος), αφού η μέση θερμοκρασία του θερμότερου μήνα του έτους (Ιούλιος) δεν ξεπερνά τους 13 με 14 C. Επειδή η Εύκρατη Ζώνη κείται μεταξύ του Τροπικού του Καρκίνου (23^ο27΄ βόρειο γεωγραφικό πλάτος) και του Αρκτικού Κύκλου, το μέσο γεωγραφικό πλάτος της Ζώνης αυτής βρίσκεται στη μέση απόσταση μεταξύ ισημερινού (00^ο00΄β. γεωγρ. πλ.) και Βορείου Πόλου (90^ο00΄ β. γεωγρ. πλ.), ήτοι στο πλάτος των 45^ο00΄, μπορούμε να υποδιαιρέσουμε την Εύκρατη Ζώνη σε Θερμή (νοτίως του 45^ου παραλλήλου) και Ψυχρή (βορείως του 45^ου παραλλήλου) Εύκρατη Ζώνη.

Εξυπακούεται ότι ο αριθμός ημερών χιονοκάλυψης διαφέρει από τον αριθμό ημερών χιονόπτωσης και ο πρώτος είναι πάντα μεγαλύτερος από τον δεύτερο. Γεωγραφικά, η Ευρώπη δεν είναι παρά μια δυτική προέκταση της μεγαλύτερης ηπείρου του πλανήτη, της Ασίας, δηλαδή είναι μια μεγάλη χερσόνησος, αφού βρέχεται από θαλάσσιες μάζες από τρεις πλευρές: προς βορράν (Αρκτική Θάλασσα), προς δυσμάς (Ατλαντικός Ωκεανός) και προς νότο (Μεσόγειος Θάλασσα). Στην Εύκρατη Ζώνη, η κυκλοφορία της ατμόσφαιρας είναι από δυσμάς προς ανατολάς (η λεγόμενη ‘ζωνική κυκλοφορία’) ωθούμενη από τους ‘επικρατούντες δυτικούς ανέμους’ (westerlies), που σημαίνει ότι εντός αυτής της Ζώνης ‘αναμειγνύονται’ αέριες μάζες τόσο τροπικής προελέυσεως (από τη νότια, τροπική ζώνη), όσο πολικής προελεύσεως (από τη βόρεια, αρκτική ζώνη). Πρόκειται δηλαδή για μια ζώνη όπου ενεργοποιούνται οι μετωπικές υφέσεις (βαρομετρικά χαμηλά), η γενεσιουργός αιτία των οποίων βρίσκεται στον Ατλαντικό Ωκεανό και με τη βοήθεια της δυτικής ροής, επισκέπτονται και διασχίζουν την ευρωπαϊκή ήπειρο από δυσμάς προς ανατολάς. Γι΄αυτό και η Εύκρατη Ζώνη καλείται και ζώνη του ‘ευμετάβλητου καιρού’.

Η βαθιά διείσδυση της Ευρώπης στον Ατλαντικό (ως ‘μεγάλη χερσόνησος’), της προσδίδει περισσότερο θαλάσσια χαρακτηριστικά, παρά ηπειρωτικά. Τα σχετικά θερμά νερά του Ατλαντικού Ωκεανού (τροφοδοτούμενα από το Θερμό Ρεύμα του Κόλπου του Μεξικού) δημιουργούν ήπιες θερμοκρασιακές συνθήκες στην (δυτική) Ευρώπη, παρά το αυξημένο γεωγραφικό της πλάτος. Η υγρασία που μεταφέρουν οι εκ του Ατλαντικού προερχόμενες αέριες μάζες, αφήνουν σημαντικά ύψη υετού στη δυτική πλευρά της (εκτεθημένης προς τον Ωκεανό) Ευρώπης, δημιουργώντας το γνωστό θαλάσσιο (ή ωκεάνιο) κλίμα της περιοχής, χαρακτηριζόμενο από τους σχετικά ήπιους (θερμοκρασιακά) χειμώνες και καλοκαίρια (ετήσιο θερμοκρασιακό εύρος <15 C). Όσο ωστόσο προχωρούμε στην ευρωπαϊκή ενδοχώρα, παρατηρείται βαθμιαία εξασθένιση της επιρροής του Ατλαντικού και βαθμιαία ενίσχυση της επιρροής της (προς ανατολάς) ασιατικής ενδοχώρας, όπου μαζί με τη μείωση της υγρασίας (όσο προχωρούμε ανατολικότερα, τόσο παρουσιάζει φθίνουσα πορεία ο ετήσιος υετός), παρατηρούμε και μια αύξηση στο ετήσιο θερμοκρασιακό εύρος (>20 C), ήτοι ψυχρότεροι χειμώνες και θερμότερα καλοκαίρια (ανατολική Ευρώπη).

Η επιρροή του ήπιου και υγρού καιρού που δημιουργεί ο Ατλαντικός διεισδύει αρκετά βαθιά στην ευρωπαϊκή ενδοχώρα, λόγω του ότι μεγάλες εκτάσεις της είναι πεδινές και ως εκ τούτου δεν δημιουργούν φυσικά εμπόδια και αναχώματα προς ανατολάς. Η ‘Μεγάλη Ευρωπαϊκή Πεδιάδα’, εκτεινόμενη από τη Γαλλία (προς δυσμάς) και μέσω Γερμανίας και Πολωνίας απλώνεται στις αχανείς ρωσικές πεδιάδες (προς ανατολάς) βοηθά τους δυτικούς ανέμους να φθάσουν μέχρι την Πολωνία και τη Λευκορωσία. Αντίθετα, στη Σκανδιναβική Χερσόνησο, το ‘τείχος’ των Σκανδιναβικών Άλπεων, δημιουργεί ισχυρότατο ανάχωμα στους από δυσμάς προς ανατολάς ατλαντικούς ανέμους, με αποτέλεσμα το ανατολικό τμήμα της Χερσονήσου να είναι πιο ευάλωτο στις ψυχρές και ξηρές αέριες μάζες ηπειρωτικής πολικής προελεύσεως (τροφοδοτούμενες το χειμώνα από την έξαρση του Σιβηρικού Αντικυκλώνα, αλλά και από αρκτικές ψυχρές εισβολές). Ο Ευρωπαϊκός νότος (Μεσόγειος) εμφανίζει διαφορετικά γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά: Πρόκειται για τη θερμότερη θάλασσα της Ευρώπης, η οποία εκτίθεται προς νότο από τη θερμή Αφρικανική ήπειρο και χαρακτηρίζεται επιπλέον από έντονο κάθετο και οριζόντιο διαμελισμό. Το κύριο χαρακτηριστικό της περιοχής είναι οι ορεινές εξάρσεις που αναπτύσσονται προς όλες τις κατευθύνσεις, αλλά για το κλίμα, παίζουν καταλυτικό ρόλο οι εξάρσεις που επιτρέπουν ή αποτρέπουν τη διείσδυση των από βορρά προερχομένων ψυχρών αερίων μαζών. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι η ορεινή πτύχωση των Άλπεων, η κυρίως ζωνική ανάπτυξη της οροσειράς (από δυσμάς προς ανατολάς), εμποδίζει την εισβολή των ψυχρών αερίων μαζών προς νότο. Το ίδιο συμβαίνει και με τα Πυρηναία στην Ιβηρική Χερσόνησο και τις Διναρικές Άλπεις, την οροσειρά του Αίμου και της Ροδόπης στην Βαλκανική Χερσόνησο αντίστοιχα.

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω ιδιαίτερα γεωμορφολογικά και ατμοσφαιρικά γνωρίσματα της Ευρώπης, μπορούμε να καταλάβουμε το πως διαμορφώνεται ο χάρτης χιονοκάλυψης στην Ευρώπη. Ας τον εξετάσουμε αναλυτικά, ξεκινώντας από νότο προς βορρά:

Α. ΝΟΤΙΑ ΕΥΡΩΠΗ (Μεσόγειος)

Η Μεσογειακή Ευρώπη εμφανίζει το μικρότερο αριθμό ημερών χιονοκάλυψης σε ολόκληρη την ήπειρο. Ολόκληρη η πεδινή και παράκτια ζώνη της δίνει από 0 (νότιες ακτές) εώς 3 (βόρειες ακτές) ημέρες χιονοκάλυψη ετησίως. Τείνουν ωστόσο οι ημέρες χιονοκάλυψης να αυξάνονται προς τα Α/ΒΑ της λεκάνης της Μεσογείου: η ΒΑ Ιταλία (από Ανκόνα εώς Τεργέστη), καθώς και παράκτιες νησίδες της ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, αγγίζουν τις 10 ημέρες. Η πιο ευάλωτη σε ψυχρές εισβολές (από βορράν) Μαύρη Θάλασσα, εμφανίζει το μεγαλύτερο αριθμό ημερών χιονοκάλυψης στη νότια Ευρώπη: στις ακτές του Πόντου (Τουρκία) κυμαίνονται μεταξύ 13 και 18 ημερών χιονοκάλυψης, ενώ στις ακτές της Βουλγαρίας, Ρουμανίας/Μολδαβίας και Ουκρανίας κυμαίνονται μεταξύ 17 – 22, 22 – 26 και 28 – 30 ημερών αντιστοίχως (με εξαίρεση το νότιο άκρο της Χερσονήσου της Κριμαίας, με 22-25 ημέρες).

Το έντονο ωστόσο ανάγλυφο της Μεσογείου επηρεάζει σημαντικά τον αριθμό των ημερών χιονοκάλυψης της περιοχής, όπου όσο προχωρούμε στην ενδοχώρα και ανεβαίνουμε σε υψόμετρο, αυξάνεται η συχνότητα της χιονοκάλυψης: Στα εσωτερικά υψώματα της Ιβηρικής (~500 m), ο αριθμός ημερών χιονοκάλυψης κυμαίνεται μεταξύ 10 και 20 ημέρες (στα βόρεια ~25 ημέρες), ενώ στην ορεινή ζώνη (>1.000 m) κυμαίνεται μεταξύ 30 και 40 – 60 ημέρες. Η απουσία σημαντικής ενδοχώρας στην Ιταλική Χερσόνησο μειώνει τη χιονοκάλυψη (η παράκτια ζώνη της Ιταλίας δίνει από νότο προς βορρά από 0 ημέρες χιονοκάλυψης στην παράκτια Σικελία έως τις 2 – 4 στη ΒΔ και 9 – 11 ημέρες στη ΒΑ ακτή της και 11 – 15 στην βόρεια πεδιάδα του Πάδου), αλλά αυτό αντισταθμίζεται από την ορεινή πτύχωση των Απεννίνων, όπου αυξάνεται απότομα στις 15 – 25 ημέρες σε μέσο υψόμετρο ~500 mκαι 30 – 50 ημέρες σε υψόμετρο ~1.000 m. Αξίζει να σημειωθεί ότι στα κεντρικά Απέννινα (Αμπρούτζο), όπου υψώνεται η υψηλότερη κορυφή των Απεννίνων (GranSassod’Italia, 2.914 m), εμφανίζεται ο νοτιότερος παγετώνας στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

Στη Βαλκανική Χερσόνησο τα πράγματα είναι αρκετά διαφορετικά: Η μεγάλη ενδοχώρα, καθώς και το γεγονός ότι βρίσκεται στην ανατολική Ευρώπη (εγγύτερα στη Ρωσία), συντελούν στην αύξηση των ημερών χιονοκάλυψης. Η πλέον άχιονη ζώνη της Χερσονήσου είναι η δυτική ακτογραμμή (Αδριατικές και Ιόνιες ακτές), με περίοδο χιονοκάλυψης από 0 ημέρες (Δ/ΝΔ Πελοπόννησος) έως 10 – 11 ημέρες στο ΒΑ άκρο της Αδριατικής (παράκτια σύνορα Ιταλίας – Σλοβενίας). Προς νότο, στην Ελληνική Χερσόνησο, ο αριθμός ημερών χιονκάλυψης είναι επίσης ελάχιστος, έως αμελητέος: 0 ημέρες από τη Στερεά Ελλάδα και νοτιότερα (νησιωτική χώρα). Η πεδινή & παράκτια Στερεά Ελλάς και Θεσσαλία εμφανίζουν από 5 έως 8 ημέρες, ενώ τις περισσότερες ημέρες εμφανίζουν οι ακτές της Μακεδονίας/Θράκης με 8 έως 10 ημέρες ετησίως (εξαίρεση η Χαλκιδική με 6 – 8 ημέρες).

Στον εσωτερικό ηπειρωτικό κορμό της Ελλάδας αυξάνονται σημαντικά οι ημέρες χιονοκάλυψης: σ΄ένα μέσο σταθμικό υψόμετρο των 500 m, φθάνει από τις 15 (Πελοπόννησος) έως τις 25 ημέρες (Δυτική Μακεδονία). Σε υψόμετρα >1.000 mφθάνουν τις 30 – 35 ημέρες και τις 40 – 60 ημέρες αντίστοιχα.

Η εσωτερική (ανατολική) πεδινή Βαλκανική αριθμεί από 22 (ΝΑ πεδινή Βουλγαρία) και 25 – 26 (κατά μήκος του κάτω ρου του Δόυναβη, στην ρουμανοβουλγαρική μεθόριο), ενώ στη δυτική από 25 (Σερβία) έως 32 (Κροατία) και 37 – 40 ημέρες (Ουγγαρία). Η εσωτερική (παραδουνάβια) πεδιάδα της Βαλκανικής εμφανίζει τον υψηλότερο αριθμό ημερών χιονοκάλυψης σε ολόκληρη τη Νότια Ευρώπη. Η διαρκέστερη χιονοκάλυψη στη Βαλκανική εμφανίζεται (σε μέσο υψόμετρο 500 – 1.000 m: 1) στα Καρπάθια (Ρουμανία), με 65 έως 95 ημέρες, 2) στις κεντρικές Διναρικές Άλπεις (Βοσνία Ερζεγοβίνη – Σερβία – Μαυροβούνιο) με 60 έως 85 ημέρες, 3) στα κεντρικά ορεινά συγκροτήματα της Βουλγαρίας (Ρίλα, Πιρίν, Ροδόπη) και της ΠΓΔΜ & Αλβανίας, με 50 έως 85 ημέρες.

Β. ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ

Όσον αφορά τον αριθμό ημερών χιονοκάλυψης στην Κεντρική Ευρώπη, η αντίθεση αναμέσα στο δυτικό (ατλαντικό) και το ανατολικό (ηπειρωτικό) τμήμα της είναι εμφανέστατη: Οι ατλαντικές ακτές και πεδινές περιοχές της Γαλλίας εμφανίζουν μόλις 3 έως 10 ημέρες χιονοκάλυψης ετησίως, ενώ όσο κινούμαστε ανατολικότερα φθάνουμε στις 30 (σύνορα με Γερμανία), τις 50 – 55 ημέρες (σύνορα με Τσεχία) και τις 90 ημέρες (σύνορα Πολωνίας – Λευκορωσίας – Ουκρανίας), ήτοι σχεδόν στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος από δυσμάς προς ανατολάς παρατηρείται μια αύξηση της τάξεως των 80 ημερών. Κύρια οροσειρά της περιοχής οι Άλπεις, σε ένα μέσο σταθμικό υψόμετρο των 1.000 mαριθμούν από 75 έως 90 ημέρες χιονοκάλυψης (νότιες κλιτύες τους, στην Ιταλία) και 95 έως 115 ημέρες (βόρειες κλιτύες, στο υψίπεδο της Βαυαρίας στη Γερμανία). Σημαντικότατη διάρκεια χιονοκάλυψης γνωρίζουν επίσης τα βόρεια Καρπάθια (κατά μήκος της σλοβακοπολωνικής μεθορίου), με 110 – 120 ημέρες (σε μέσο υψόμετρο ~1.000 m). Στις βόρειες ακτές της Κεντρικής Ευρώπης (από δυσμάς προς ανατολάς), εμφανίζονται από 17 (ΒΔ παράκτια και νησιωτική Ολλανδία), 28 ημέρες (παράκτια γερμανοπολωνική μεθόριος) και τις 44 ημέρες (ΒΑ παράκτια Πολωνία). Θα παρατηρήσει κανείς από το χάρτη (1), ότι από το τριεθνές Πολωνίας – Λευκορωσίας – Λιθουνανίας και ανατολικότερα, αυξάνεται απότομα ο αριθμός ημερών χιονοκάλυψης: από 100 ημέρες (στο τριεθνές) αυξάνεται στις 135 ημέρες στο τριεθνές Λιθουανίας – Λευκορωσίας – Λετονίας. Αυτό οφείλεται στην έντονη εξασθένιση της επιρροής του Ατλαντικού Ωκεανού στα σύνορα Πολωνίας – Λευκορωσίας, όπου από κει και ανατολικότερα, οι καιρικές συνθήκες ελέγχονται όλο και περισσότερο από την ηπειρωτική μάζα της Ευρασίας, όπου στα κεντρικά της τμήματα (Σιβηρία) εδρεύει ο γνωστός Σιβηρικός Αντικυκλώνας, οι ψυχρές αέριες μάζες του οποίου εμποδίζουν τις υγρές και σχετικά θερμές αέριες μάζες του Ατλαντικού να διεισδύσουν ανατολικότερα.

Πάντως, η πλέον άχιονη περιοχή της Κεντρικής Ευρώπης είναι οι Βρετανικές Νήσοι μαζί με την Ιρλανδία, οι οποίες λούζονται από τα σχετικά θερμά νερά του Ατλαντικού. Η νότια Αγγλία (Μάγχη) αριθμεί μόλις 4 με 8 ημέρες χιονόστρωσης. Τό ίδιο ισχύει στις Ν/ΝΔ ακτές της Ιρλανδίας (3 – 4 ημέρες), ενώ το εσωτερικό και βόρειο τμήμα της νήσου αριθμεί από 10 έως 16 ημέρες χιονοκάλυψης ετησίως. Η μεγαλύτερη σε έκταση και σχετικά ορεινότερη Βρετανία αριθμεί από 10 έως 20 ημέρες στο πεδινό/λοφώδες εσωτερικό της, ενώ ο αριθμός αυτός αυξάνεται καθόσον κινούμαστε βορειότερα και ορεινότερα (Σκωτία), όπου ο φθάνει τις 17 – 18 (παράκτια) και τις 45 με 75 ημέρες στα Highlandsτης.

Γ. ΒΟΡΕΙΑ ΕΥΡΩΠΗ

Η Βόρεια Ευρώπη περιλαμβάνει την Ισλανδία, τη Σκανδιναβική Χερσόνησο και την Βόρεια Ρωσία, περιοχές που είναι σε όλους μας ως οι ψυχρότερες και συνεπώς, οι πλέον χιονοφόρες περιοχές της Ευρώπης. Το ίδιο μοτίβο της μεγάλης αντίθεσης μεταξύ δυτικής και ανατολικής πλευράς της Βόρειας Ευρώπης, αλλά –σε σχέση με την Κεντρική Ευρώπη– εμφανίζει μια ουσιώδη διαφορά: Το φυσικό τείχος των Σκανδιναβικών Άλπεων, το οποίο υψώνεται απότομα από τα νερά του Ατλαντικού, εμποδίζει τη διείσδυση των υγρών και σχετικά θερμών αερίων μαζών του Ατλαντικού στα ενδότερα της Χερσονήσου, με αποτέλεσμα, η ανατολική πλευρά να είναι πιο ευάλωτη και εκτεθημένη προς τους ψυχρούς, από τη Ρωσία προερχόμενους, Α/ΒΑ ανέμους. Συνεπώς, η Ατλαντική επιρροή στην περιοχή περιορίζεται μόνο κατά μήκος των δυτικών (νορβηγικών) ακτών, καθώς και προς νότο (Δανία – νότια Σουηδία). Έτσι λοιπόν, οι Ν/ΝΔ ακτές της Νορβηγίας αριθμούν μόλις 22 – 26 ημέρες χιονοκάλυψης, ενώ οι βόρειες ακτές της (στο βορειότερο άκρο της Ευρώπης) φθάνουν τις 85 – 100 ημέρες. Μπορεί ο αριθμός των 100 ημερών να φαντάζει ψηλός αλλά δεν είναι, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι η περιοχή βρίσκεται εντός του Αρκτικού Κύκλου. Μεγάλες αντιθέσεις εμφανίζουν (από νότο προς βορρά) και οι σκανδιναβικές ακτές που βρέχονται από τη Βαλτική Θάλασσα: η Ν/ΝΑ πεδινή και παράκτια Σουηδία αριθμεί από 27 (Ν/ΝΑ άκρο της) έως 70 – 75 ημέρες (περιοχή Στοκχόλμης) χιονοκάλυψης, ενώ ο αριθμός αυτός αυξάνεται προς βορράν, φθάνοντας στην παράκτια μεθόριο Σουηδίας – Φινλανδίας (στο βόρειο άκρο του Βοθνικού Κόλπου) τις 140 – 150 ημέρες. Εξυπακούεται, πως στο εσωτερικό (και δη ορεινό) τμήμα της Χερσονήσου εμφανίζονται οι περισσότερες ημέρες χιονοκάλυψης όχι μόνο της Σκανδιναβίας, αλλά και ολόκληρης της ευρωπαϊκής ηπείρου: από 180 έως 200 ημέρες χιονοκάλυψης εμφανίζουν η ευρύτερη περιοχή της Λαπωνίας καθώς και τα εσωτερικά λοφώδη και ημιορεινά τμήματα της κεντροβόρειας εσωτερικής Σκανδιναβίας (κεντροβόρεια Φνλανδία, υψώματα δυτικής Σουηδίας και ορεινά τμήματα της Νορβηγίας), ενώ το μέγιστο των 210 – 240 (ή και παραπάνω) ημερών, εμφανίζεται στην υψηλή ορεινή ζώνη (>1.000 m) των Σκανδιναβικών Άλπεων, στη Νορβηγία. Παρόμοια πράγματα εμφανίζει και η ορεινή, ηφαιστειακή νήσος της Ισλανδίας: οι νότιες ακτές αριθμούν από 55 έως 75 ημέρες χιονοκάλυψης, ενώ οι βόρειες από 110 έως 120 ημέρες. Στο εσωτερικό (και ορεινό) τμήμα του νησιού ο αριθμός αυτός αυξάνεται απότομα και σ΄ένα μέσο σταθμικό υψόμετρο των ~1.000 mφθάνει τις 240 – 250 ημέρες ή και παραπάνω (παρακάτω θα επανέλθουμε με το φαινόμενο της μόνιμης χιονοκάλυψης στην Ευρώπη).

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΜΟΝΙΜΗΣ ΧΙΟΝΟΚΑΛΥΨΗΣ (ΑΙΩΝΙΑ ΧΙΟΝΙΑ) ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Χάρτης 2: Μόνιμη χιονοκάλυψη (αιώνια χιόνια) στην Ευρώπη (κλικ για μεγέθυνση)

Ως ‘μόνιμη χιονκάλυψη’ ή αλλιώς ‘αιώνια χιόνια’ εννοούμε το φαινόμενο εκείνο όπου το χιόνι διατηρείται στην επιφάνεια του εδάφους καθόλη τη διάρκεια του έτους. Αυτό σημαίνει ότι οι θερμοκρασίες της θερμότερης περιόδου του έτους (Ιούνιος, Ιούλιος & Αύγουστος) δεν είναι ικανές να λιώσουν το υπάρχον χιόνι στο έδαφος. Αυτή η συνθήκη μπορεί να παρατηρηθεί μόνο α) σε μεγάλα γεωγραφικά πλάτη, όπου η θερμοκρασία διατηρείται καθόλη τη διάρκεια του έτους χαμηλή (με ανίσχυρη θερμή περίοδο), β) σε μεγάλα υψόμετρα, λαμβάνοντας υπόψη ότι τη θερμοβαθμίδα, όπου η θερμοκρασία εμφανίζει μια μέση πτώση της τάξεως των ~6,5 Cανά 1.000 mυψόμετρο και γ) από τη συσσωρευθείσα ποσότητα (πάχος) χιονιού της προηγηθείσας ψυχρής περιόδου. Η γεωμορφολογία καθώς και η θέση της Ευρώπης (κατά κύριο λόγο εντός της Εύκρατης Ζώνης), δεν ευνοεί την ύπαρξη εκτεταμένων εκτάσεων μόνιμης χιονοκάλυψης ή αιωνίων χιονιών, δεν παύουν ωστόσο να υπάρχουν κάποιες μικρότερες ή μεγαλύτερες περιοχές όπου εμφανίζεται αυτό το φαινόμενο.

Στον παραπάνω χάρτη (2) βλέπουμε τα υψόμετρα όπου μπορεί να παρατηρηθεί χιονόπτωση καθόλη τη διάρκεια του έτους. Παρατηρεί κανείς ότι οι ισοϋψεις τείνουν να κινούνται προς τα ΒΑ όσο προχωρούμε ανατολικότερα στην Ευρώπη. Αυτές οι ισοϋψεις θυμίζουν περισσότερο τη γεωγραφική κατανομή των ισόθερμων του θερμού (θερινού) τριμήνου, εξ ου και ανέρχεται (σε υψόμετρο) η μόνιμη χιονοκάλυψη από δυσμάς προς ανατολάς. Τη θερμή περίοδο του έτους, η ανατολική (ηπειρωτική) Ευρώπη είναι θερμότερη από τη δυτική (ατλαντική). Π.χ. η Ιβηρική Χερσόνησος (επαρχία Γαλικίας στην Ισπανία στα σύνορα με τη βόρεια Πορτογαλία) έχει ως μέσο υψόμετρο πιθανότητας χιονόπτωσης τη θερμότερη περιόδο του έτους το ύψος των 1.900 – 2.000 m, ένα ύψος αντίστοιχο με τη πολύ βορειότερη (αλλά προς ανατολάς) ουκρανολευκορωσική μεθόριο. Ως ‘πιθανότητα χιονόπτωσης’ εννοούμε τουλάχιστον 2 ημέρες χιονόπτωσης το θερμό τρίμηνο Ιούνιος-Ιούλιος-Αύγουστος. Πιθανότητα χιονόπτωσης κατά τη διάρκεια του θέρους δε σημαίνει βεβαίως και ‘μόνιμη χιονοκάλυψη’ ή αιώνια χιόνια, το υψόμετρο των οποίων είναι υψηλότερο κατά τουλάχιστον 200 (βόρεια), 400 (κεντρική) και 600 m (νότια Ευρώπη) από τις ισοϋψεις που δείχνει ο χάρτης (2). Οι λευκές ζώνες στο χάρτη δείχνουν τις περιοχές όπου τα υψόμετρα αγγίζουν ή και ξεπερνούν τα όρια των ισοϋψών, ήτοι προϋπόθεση εμφάνισης χιονόπτωσης εντός του θερμότερου τριμήνου του έτους.

Ο χάρτης δείχνει επίσης 4 διακριτές περιοχές μόνιμης χιονοκάλυψης στην Ευρώπη (κατά φθίνουσα έκταση): 1: Σκανδιναβικές Άλπεις, όπου το μέσο υψόμετρο μόνιμης χιονοκάλυψης κυμαίνεται μεταξύ ~1.450 m (στο νότιο άκρο της οροσειράς) και ~700 m(στο βόρειο άκρο της). 2: Άλπεις, όπου το μέσο υψόμετρο κυμαίνεται μεταξύ ~2.650 – 2.750 m (στις νότιες κλιτύες) και ~2.400 – 2.500 m (στις βόρειες κλιτύες). 3: Ορεινή Ισλανδία, όπου κυμαίνεται μεταξύ ~450 – 600 mκαι 4: Πυρηναία, μεταξύ ~2.700 και ~2.850 m. Αν μπορούμε να περιλάβουνε στην Ευρώπη και την οροσειρά του Καυκάσου (με μέσο υψόμετρο μόνιμης χιονοκάλυψης ~2.900 m), τότε εμφανίζει 5 διακριτές περιοχές μόνιμης χιονοκάλυψης (αιωνίων χιονιών).

Παρουσίαση – Μελέτη – Σχεδιασμός: Weerman (Ιωάννης Γιαλαμάς)