<<ΒΟΡΕΙΟ ΡΕΥΜΑ>>

 

Γενικά

• Ο καιρός βορείου ρεύματος, ή αλλιώς καιρός ανατολικών προσήνεμων, σχετίζεται με την επικράτηση στην περιοχή της Αττικής BBA ανέμων στο οριακό στρώμα (στην επιφάνεια ή/και στα 850mb μπορεί να πνέουν ΒΔ άνεμοι) και βορειογενούς stream ή ασθενούς νοτιογενούς. Οι άνεμοι σε όλο το Αιγαίο πνέουν από βόρειες διευθύνσεις, ενώ στην δυτική/βόρεια Ελλάδα παρατηρείται ομβροσκιά.

Καιρός βορείου ρεύματος

 

• Ο τύπος αυτός καιρού λαμβάνει χώρα όταν υπάρχει αντικυκλώνας στην κεντρική/ανατολική Ευρώπη-Βαλκάνια και χαμηλό στην ανατολική Μεσόγειο, ΝΝΑ της Αττικής, δηλαδή μετά από κυκλογένεση στο ΝΑ Αιγαίο/διάβαση χαμηλού προς ανατολάς ή ακόμη και χωρίς την παρουσία χαμηλού εφόσον ο αντικυκλώνας είναι ισχυρός (όταν το χαμηλό είναι νότια/ΝΑ της μπορεί να προκύψει ενίοτε καιρός ΝΑ/ΒΔ ρεύματος αντίστοιχα). Ενίοτε, το χαμηλό βρίσκεται ΑΒΑ της Αττικής (π.χ. 9/10/2010, 22/03/2011, 1/11/2014, 15-16/03/2015).
• Ο καιρός βορείου ρεύματος είναι το κατεξοχήν καιρικό μοτίβο της ψυχρής περιόδου και έχει μεγαλύτερη διάρκεια, ένταση και συχνότητα εμφάνισης το χειμώνα. Τη θερμή περίοδο δεν διαρκεί περισσότερο από 1-2 συνεχόμενες ημέρες και συνήθως αποκτά μελτεμοειδή χαρακτηριστικά στη συνέχεια (π.χ. 7-10/09/2009, 26-27/04/2010, 6-7/05/2011, 11-13/05/2011, 30-31/03/2014, 6-7/05/2014, 10-11/04/2015, 13-14/08/2016). Το καλοκαίρι, μάλιστα, εμφανίζεται σπάνια επειδή απουσιάζουν τα οργανωμένα χαμηλά από τη Μεσόγειο. Γενικά, όσο βαδίζουμε προς την άνοιξη οι θάλασσες είναι ψυχρότερες, με αποτέλεσμα ο ΒΑ άνεμος να θερμαίνεται λιγότερο πάνω από το Αιγαίο και να περιορίζεται η νεφοποίηση/υετός.

Καιρός βορείου ρεύματος εν μέσω θέρους

 

• Οι περιοχές που επηρεάζονται είναι κατά σειρά σπουδαιότητας οι εξής:

1. Θεσσαλία (κυρίως η ανατολική και νότια δηλαδή οι νομοί Λάρισας και Μαγνησίας), Σποράδες, Εύβοια, Σκύρος, ανατολική Στερεά (Αττική, Βοιωτία και Φθιώτιδα συν της ορεινής Ευρυτανίας), ανατολική Πελοπόννησος (Κορινθία, Αργολίδα, Λακωνία και Αρκαδία), Κυκλάδες και βόρεια Κρήτη (περιοχή Ι, ή αλλιώς ανατολικά προσήνεμα). Στο εσωτερικό της περιοχής αυτής υπάρχουν μεγάλες διαφορές στην κατανομή της νέφωσης και του υετού που τις διαμορφώνουν οι λεπτομέρειες της τοπογραφίας. Έτσι, οι πλέον ευνοϊκές υποπεριοχές της περιοχής Ι είναι οι ανατολικές περιοχές των νομών Λάρισας και Μαγνησίας, η ορεινή Φθιώτιδα, η Βοιωτία, η ανατολική και βόρεια Εύβοια, η ανατολική και βόρεια Αττική, η ορεινή Κορινθία, οι ανατολικές πλαγιές του Πάρνωνα και οι βόρειες Κυκλάδες. Ειδικότερα, ισχύουν τα εξής:
   1. Στη Βοιωτία τα μεγαλύτερα ύψη υετού παρατηρούνται στις ορεινές περιοχές του Παρνασσού και του Ελικώνα με ΒΒΑ προσανατολισμό, ενώ οι περιοχές της δυτικής Βοιωτίας με ΝΝΔ προσανατολισμό βρίσκονται σε ομβροσκιά. Έτσι, οι σταθμοί στην Λιβαδειά, Αμφίκλεια, Πολύδροσο και Λευκοχώρι ευνοούνται πολύ περισσότερο σε σχέση με την Αράχωβα και τα Αντίκυρα.
   2. Στη βόρεια Κρήτη όσο πιο ασθενής είναι ο βοριάς τόσο πιο κατανεμημένος είναι ο υετός, ενώ όταν είναι ισχυρός οι τοπικότητες μεγεθύνονται καθώς οι ζώνες σύγκλισης είναι πιο «ξεκάθαρες».
   3. Σε μικρότερο βαθμό επηρεάζονται η δυτική/κεντρική Μακεδονία και τα νησιά του ΒΑ Αιγαίου εφόσον το ρεύμα έχει σημαντική ανατολική συνιστώσα (περιοχή ΙΙ).

• Όταν κυριαρχεί ο δυτικός καιρός (εισβολή αυλώνων από τα ΒΔ) το βόρειο ρεύμα δεν εμφανίζεται, παρά μόνο περιστασιακά λόγω εκβάθυνσης δευτερεύοντος χαμηλού από το Ιόνιο στο ΝΑ Αιγαίο. Το δευτερεύων αυτό χαμηλό σχηματίζεται στα ΝΔ κράσπεδα του κυρίως χαμηλού όταν αυτό βρεθεί στη Μαύρη Θάλασσα.
• Όταν εγκατασταθεί αντικυκλώνας στην ανατολική Ευρώπη/Βαλκάνια, τότε στη χώρα μας επικρατεί παρατεταμένος καιρός βορείου ρεύματος λόγω των χαμηλότερων πιέσεων στην ανατολική Μεσόγειο, με ασθενή φαινόμενα ορογραφικού κυρίως χαρακτήρα. (πενιχρή υγρασία στα 700mb). Το βόρειο ρεύμα συνήθως διαρκεί μέχρι 5-7 ημέρες (π.χ. 22-27/01/2010, 29/01/2011-2/02/2011, 23/02/2011-1/03/2011, 20-24/03/2011, 8-20/11/2012), αλλά αν ο αντικυκλώνας μετατραπεί σε εμποδιστή μπορεί να αντέξει έως ένα μήνα μέχρι να καταρρεύσει (π.χ. 24/10/2011-27/11/2011).
  
  
         
  

Παρατεταμένο βόρειο ρεύμα λόγω αντικυκλωνικού φράγματος στην ανατολική Ευρώπη/Βαλκάνια

• Η Πίνδος προκαλεί ομβροσκιά στη δυτική Ελλάδα, ο Κίσσαβος στη Λάρισα (η Αγιά είναι προσήνεμη), το Πήλιο στο Βόλο και τη Μακρινίτσα (η Ζαγορά είναι προσήνεμη), η Όθρυς στη Λαμία, ο Παρνασσός στην Αράχωβα, το Βελούχι (Τυμφρηστός) στο Καρπενήσι, η Δίρφυ στην Αττική και τη Χαλκίδα, το Μαίναλο στη Βυτίνα, ο Πάρνωνας στην Σπάρτη-Μολάοι-Γύθειο, το Αραχναίο στο Άργος-Ναύπλιο-Τολό και τα βουνά της Κρήτης στη νότια Κρήτη.

Χαμηλό ΝΝΑ της Αττικής (το σύνηθες σενάριο)

Χαμηλό ΑΒΑ της Αττικής (το σπάνιο σενάριο)

• Με την είσοδο του βορείου ρεύματος παρατηρείται άνοδο της πίεσης, εκτός αν το χαμηλό βαθαίνει (π.χ. η βόμβα στις 22/01/2004). Η έναρξη/παύση του βορείου ρεύματος παρουσιάζει χρονική υστέρηση από βορρά προς νότο. Με το «μπάσιμο» του βοριά αναπτύσσονται αρχικά ορογραφικά σύννεφα και βλέπουμε νέφη τύπου Cu/Sc να έρχονται από τα ΒΑ, το οποίο αποτελεί ένδειξη ότι αργότερα οι βοριάδες θα ενισχυθούν και στην επιφάνεια. Η επικράτηση του μοτίβου εξελίσσεται ως εξής:

1. Ο ψυχρός και ξηρός αρχικά αέρας καθώς διέρχεται από το Αιγαίο εμπλουτίζεται με υγρασία και θερμότητα στο κατώτερο τμήμα του και, καθώς γίνεται ελαφρύτερος, ανέρχεται και ψύχεται με αποτέλεσμα την συμπύκνωση των υδρατμών που απέκτησε, δηλαδή τη δημιουργία νεφών κατά μήκος της πορείας του.
2. Ορογραφική ανύψωση στο Πήλιο (ο Βόλος ευνοείται μόνο με ΒΒΔ επειδή ο ΒΑ είναι καταβάτης) και την Δίρφυ (1700m). Μεγάλα ύψη υετού παρατηρούνται στην ανατολική/βόρεια Εύβοια με ΒΑ άνεμο και στην ανατολική/νότια με ΒΔ άνεμο. Η Στενή καταγράφει μεγάλα ύψη υετού με ΒΑ και όχι με ΒΔ, σε αντίθεση με την Χαλκίδα/Θήβα οι οποίες ευνοούνται περισσότερο με ΒΔ άνεμο.
3. Επανατροφοδότηση υγρασίας από τον Ευβοϊκό κόλπο και ορογραφική ανύψωση από Πεντέλη και Υμηττό.
4. Επανατροφοδότηση υγρασίας από τον Κορινθιακό και ορογραφική ανύψωση στην ορεινή Κορινθία. Η ανατολική Κορινθία βρίσκεται σε ομβροσκιά από τα Γεράνεια Όρη, ενώ όσο πάμε δυτικότερα τόσο αυξάνονται τα ύψη υετού.
5. Ορογραφική ανύψωση στη βόρεια Κρήτη (ομβροσκιά στη νότια) με waves τύπου Sc που συχνά φτάνουν ως τις ακτές της βόρειας Αφρικής.

Βόρειο ρεύμα

(κακοκαιρία στην ανατολική/νότια Ελλάδα και ομβροσκιά στην δυτική/βόρεια)

Οπισθοδρόμηση χαμηλού λόγω Upper Vortex

 

Περιοχές που επηρεάζονται από το βόρειο ρεύμα )

 

Ανεμολόγιο

• Οι κατά τόπους συνιστώσες στην επιφάνεια διαμορφώνονται ως εξής:

ü  Στο κεντρικό/βόρειο Αιγαίο και δυτικό Κρητικό πέλαγος είναι ΒΒΑ και στο Καρπάθιο/ανατολικό Κρητικό πέλαγος ΒΒΔ. Στη θαλάσσια περιοχή της Ρόδου τείνουν να γίνουν δυτικοί.

ü  Στην ανατολική Στερεά, Εύβοια και ανατολική Πελοπόννησο πνέουν από βόρειες γενικά διευθύνσεις.

ü  Στη δυτική και βόρεια Ελλάδα οι άνεμοι είναι ΒΒΑ.

ü  Στη βόρεια Κρήτη, στα μεν ανατολικά τμήματα είναι ΒΔ, στα δυτικά ΒΑ και στα κεντρικά καθαρός βοριάς. Στη νότια Κρήτη οι διευθύνσεις είναι παρόμοιες και ο άνεμος ενισχύεται.

ü  Οι βοριάδες έχουν μεγαλύτερη ένταση στις Κυκλάδες (κυρίως στο Κάβο Ντόρο/κάβο Τσικνιά), νότιο Ευβοϊκό, Μεσόγεια (με εξαίρεση τον κόλπο Σχοινιά που είναι προστατευμένος), Λακωνία και νότια Κρήτη.

ü  Στη θάλασσα των Κυθήρων, ανάμεσα στα Κύθηρα και την δυτική Κρήτη οι άνεμοι είναι ΒΑ. Πολύ συχνά οι ΒΑ άνεμοι στο στενό των Κυθήρων φτάνουν και ξεπερνούν τα 10bft (π.χ. 17/01/2011), ιδιαίτερα στον κάβο-Μαλιά (ακρωτήριο Μαλέας). Γνωστή και η παροιμία-έκφραση των αρχαίων Ελλήνων, που αναφέρει ο Στράβων: «Μαλέαν δε κάμψας, επιλάθου των οίκαδε» (αν αποφασίσεις να περάσεις τον Μαλέα ξέχνα πως έχεις οικογένεια).

• Τα Cu/Sc κινούνται σύμφωνα με τον άνεμο που πνέει στην κορυφή τους, δηλαδή με τον άνεμο στα 950-750mb ανάλογα με την κατακόρυφη ανάπτυξη τους (συνήθως από τον άνεμο στα 850mb). Όταν έχουν μεγάλη κατακόρυφη ανάπτυξη (RH≥70% στην ελεύθερη ατμόσφαιρα) και οι άνεμοι πάνω από το οριακό στρώμα είναι ασθενείς, τότε τα Cu/Sc είναι σχεδόν ακίνητα επειδή οι κορυφές τους είναι κοντά στα 2500m (π.χ. 26/12/2011).
• Όταν ο επιφανειακός άνεμος είναι ΒΑ, τότε με την απομάκρυνση του χαμηλού προς ανατολάς στρέφεται σε ΒΔ και εξασθενεί.

 

Νεφοποίηση/υετός

• Η νεφοποίηση/υετός παρατηρείται κατά μήκος παράλληλων παρατάξεων (ζώνες σύγκλισης ή αλλιώς cloud streets) με ενδιάμεσα κενά καθοδικών ρευμάτων (για χαμηλή νέφωση θέλουμε RH≥70% στο στρώμα 925-850mb). Ο ανυψωτικός μηχανισμός οφείλεται στον εμπλουτισμό με υγρασία και θερμότητα των ψυχρών αερίων μαζών πάνω από το Αιγαίο, την ορογραφία και σε δυναμικά αίτια. Ειδικότερα, όσον αφορά την Αττική και Κορινθία, παρατηρούμε ότι συνήθως η νεφοποίηση/υετός μειώνεται όσο πηγαίνουμε δυτικότερα, ωστόσο δεν είναι λίγες οι φορές που η Αττική βρίσκεται σε ομβροσκιά λόγω της Δίρφυς και η Κορινθία επηρεάζεται από κάποια σύγκλιση, κυρίως όταν πνέουν ισχυροί ΒΑ άνεμοι με έντονη ανατολική συνιστώσα. Άλλοτε, το λεκανοπέδιο και τα Μεσόγεια βρίσκονται σε αντίθετη καιρικά φάση, δηλαδή η μία περιοχή επηρεάζεται από σύγκλιση και η άλλη έχει βελτιωμένο καιρό.
• Ο καιρός βορείου ρεύματος άνευ δυναμικού αιτίου (δηλαδή χωρίς χαμηλό στο ΝΑ Αιγαίο) φέρνει χαμηλή-μεσαία νέφωση και ορογραφικό υετό, που σημαίνει ότι επηρεάζονται μόνο τα ημιορεινά-ορεινά της ανατολικής Θεσσαλίας-Εύβοιας-βόρειας Κρήτης-ανατολικής Στερεάς (με χαμηλό δυτικά της χώρας μας ο υετός του φτάνει μέχρι τη δυτική Ελλάδα). Όταν υπάρχει αυξημένη υγρασία στα 700mb (καλύτερος δείκτης είναι η υγρασία στο στρώμα 600-3000m) ο υετός επηρεάζει και τα υπήνεμα επειδή στην περίπτωση αυτή υπάρχει δυναμικό αίτιο.
• Ο υετός έχει κατά κανόνα ποτιστικό χαρακτήρα, ενώ ο καιρός κλείνει κατά περιόδους, κυρίως τη νύχτα/νωρίς το πρωί, οπότε οι νεφώσεις πυκνώνουν αφενός λόγω ψύξης, και αφετέρου λαμβάνει χώρα σύγκλιση στο Αιγαίο των ψυχρών καταβατών από τα ορεινά της Μακεδονίας/Θράκης και τα παράλια της Μικράς Ασίας. Ένεκα αστάθειας (αυλώνας/ψυχρή λίμνη) ο καιρός είναι άστατος (ομβρόκαιρος) και εκδηλώνονται καταιγίδες, οι οποίες είναι ορογραφικές στην ανατολική Θεσσαλία/Εύβοια/ανατολική Στερεά/βόρεια Κρήτη και μετωπικές στις θαλάσσιες και παραθαλάσσιες περιοχές.
• Συνήθως το βόρειο ρεύμα συνδυάζεται με αστάθεια στο οριακό στρώμα (ψυχρές μάζες πάνω από ζεστή θάλασσα) και στην ελεύθερη ατμόσφαιρα επικρατεί ευστάθεια, αλλά όταν το χαμηλό έχει αξιόλογη ανώτερη υποστήριξη (π.χ. μετά από την κάθοδο βαλκανικού μετώπου), η αστάθεια επεκτείνεται και στην ελεύθερη ατμόσφαιρα. Για την εκδήλωση όμβρων/καταιγίδων στα ανατολικά ηπειρωτικά θέλουμε TTI>45 και KI≥25 (ο δείκτης CAPE δεν είναι αντιπροσωπευτικός - ακόμη και με CAPE=0 μπορεί να παρατηρηθεί καταιγίδα).

Δείκτες αστάθειας βορείου ρεύματος

Cloud streets στο Αιγαίο (29/10/2010)

 

• Αν το stream είναι ΒΑ/ΒΔ τότε ο αυλώνας/ψυχρή λίμνη κατευθύνεται προς την Ελλάδα/Τουρκία αντίστοιχα. Με ΒΑ stream ο υετός στα ανατολικά προσήνεμα είναι περισσότερος σε σχέση με το ΒΔ stream, επειδή το δυναμικό αίτιο είναι πιο κοντά στη χώρα μας και η τροφοδοσία υγρασίας είναι μεγαλύτερη καθώς οι ζώνες σύγκλισης καταφέρνουν να εισβάλλουν σε μεγάλο βάθος στα ηπειρωτικά. Έτσι, πολλές φορές ενώ μπορεί να προβλέπεται αυξημένη υγρασία στα 700mb και υετός σε συνδυασμό με ισχυρό ΒΑ άνεμο και ΒΔ stream, ο υετός τελικά έχει κυρίως ορογραφικό χαρακτήρα (π.χ. 8/02/2012, 1/03/2012). Από την άλλη, με ΒΑ stream ο υετός είναι πολλές φορές περισσότερος σε σχέση με όσα προβλέπουν τα μοντέλα.
• Συνήθως η αναμενόμενη βελτίωση καθυστερεί σε σχέση με όσα προβλέπουν τα μοντέλα και η νέφωση/υετός μπορεί να διατηρηθούν μέχρι το μεσημέρι αντί να ανοίξει ο καιρός από το πρωί (π.χ. 12/01/2012, 14/03/2012, 8/11/2012, 31/12/2012).
  • Η νεφοποίηση/ένταση των φαινομένων εξαρτάται από:

ü  Την αρχική θερμοϋγρασία: Το βόρειο ρεύμα προτού εισβάλλει στο Αιγαίο αν είναι αρκετά ξηρό δεν μπορεί να δημιουργήσει εκτεταμένη νεφοποίηση και φέρνει λίγα φαινόμενα κυρίως ορογραφικού χαρακτήρα.

ü  Τη θερμοκρασιακή διαφορά (ΔΤ) ανάμεσα στα 850mb και την επιφάνεια της θάλασσας: Αν 20>ΔΤ>13°C (αν είναι μικρότερη δεν έχουμε νεφοποίηση, οπότε το βόρειο ρεύμα εκφυλίζεται σε μελτέμι) σχηματίζεται χαμηλή/μεσαία νέφωση, ενώ με ΔΤ>20°C και RH≥70% στα 700mb παρατηρούνται κατακόρυφες αναπτύξεις.

ü  Την ένταση του ανέμου: Όσο πιο ισχυρός είναι ο άνεμος τόσο εντονότερη και η εξάτμιση πάνω από το Αιγαίο.

ü  Την επιφανειακή θερμοκρασία: Όσο πιο χαμηλή είναι τόσο πιο εύκολα παράγεται υετός ακόμη και από μικρού πάχους νέφη Sc/μεμονωμένα Cu, καθώς μέσα στα νέφη αυτά υπάρχουν παγοκρύσταλλοι. Επίσης σε χαμηλή θερμοκρασία απαιτούνται μικρότερες ποσότητες υδρατμών για να κορεστεί ο αέρας (π.χ. το καλοκαίρι λόγω των υψηλών θερμοκρασιών το μελτέμι δεν φέρνει σύννεφα).

Χιονιάς ανατολικών προσήνεμων (16-18/02/2008)

Στους χιονιάδες αυτού του τύπου επηρεάζονται τα πόδια της Χαλκιδικής, η Μαγνησία, Σποράδες, Φθιώτιδα, Εύβοια, Βοιωτία, Αττική, Κορινθία (κυρίως η ορεινή), η ανατολική Αργολίδα (περιοχή Τροιζηνίας ΒΒΑ του Αραχναίου), η ανατολική Αρκαδία (μαζί με την Τρίπολη και τη Βυτίνα), η ανατολική Λακωνία, οι Κυκλάδες και η βόρεια Κρήτη. Οι περισσότερες μεγάλες πόλεις της ανατολικής χώρας είναι προστατευμένες από τον χιονιά (π.χ. Λάρισα, Βόλος, Λαμία, Ιτέα, Γαλαξίδι, Αντίκυρα, κεντρική και νότια Αττική, Κόρινθος, Άργος, Ναύπλιο, Τολό, Σπάρτη, Γύθειο, Μολάοι και Μονεμβασιά)

 

• Σε κάθε τελείωμα καιρού βορείου ρεύματος μόλις φεύγει το χαμηλό στα Δωδεκάνησα και είναι έτοιμο να «ορμήξει» το ridge, ο επιφανειακός άνεμος στρέφεται προοδευτικά από τα δυτικά προς τα ανατολικά σε ΒΔ και εφόσον το stream είναι ΒΑ ευνοείται η κεντρική Εύβοια (π.χ. Κύμη) και η Β-ΒΑ Αττική, λόγω σύγκλισης του ΒΔ με τον ΒΑ (κύκνειο άσμα).

Κύκνειο άσμα

(νεφοποίηση-υετός στην κεντρική Εύβοια και Β-ΒΑ Αττική)

Το χαμηλό που κινήθηκε προς τη Ρόδο ήταν πολύ γρήγορο, αφού ουσιαστικά προηγήθηκε ένα γρήγορο πέρασμα ψυχρού μετώπου από τα ΒΔ, που έσπασε στην Πελοπόννησο λόγω μέτριας δυναμικής, κατευθύνθηκε προς την Κρήτη και τέλος οδήγησε σε κυκλογένεση στη Ρόδο (14-02-2014). Ο κλασσικός προσήνεμος καιρός παρατηρείται με χαμηλό που κινείται αργά προς την Κρήτη και μετά στη Ρόδο.

 

Von Karman cloud vortex streets

Οι εντυπωσιακοί μικροί κυκλώνες που ξεχύνονται από το νησί της Σαμοθράκης και κατευθύνονται προς την περιοχή του κεντρικού Αιγαίου Πελάγους (30/12/2007) είναι οι νεφικές οδοί στροβίλων von Karman (von Karman cloud vortex streets) που όπως διαπιστώνουμε αποτελούνται από δύο σχεδόν παράλληλες γραμμές σπειρών με διαφορετική διεύθυνση περιστροφής.

Οι στρόβιλοι von Karman είναι ένα κλασικό παράδειγμα της δυναμικής των ρευστών και πήραν το όνομά τους από τον καθηγητή αεροναυτικής Theodore von Karman (1881–1963), ο οποίος πρώτος, το 1912, απέδειξε ότι η μόνη ευσταθής διάταξη τής ροής ενός ρευστού στο πίσω μέρος ενός εμποδίου είναι αυτές οι αντισυμμετρικές σπείρες. Στην ατμόσφαιρα, που είναι και αυτή ένα ρευστό, αυτό το φαινόμενο μπορεί να εκδηλωθεί σε όλες τις κλίμακες μεγέθους, όμως όταν δημιουργείται αποτυπώνεται από τους μετεωρολογικούς δορυφόρους, σαν μεγάλες νεφικές «έλικες/δίνες» είναι πραγματικά κάτι το μοναδικό. Οι ατμοσφαιρικοί νεφικοί στρόβιλοι von Karman, που συνήθως εντοπίζονται σε μεγάλες θαλάσσιες περιοχές με οδούς από χαμηλά νέφη στρωματοσωρείτες (Sc), γεννιούνται στην υπήνεμη πλευρά ενός ψηλού νησιού το οποίο διακόπτει την ροή του ανέμου. Παγκοσμίως υπάρχουν αρκετά νησιά που μπορούν να προκαλέσουν αυτό το όμορφο θέαμα. Όμως σε λίγους είναι γνωστό ότι αυτούς τους συναρπαστικούς σχηματισμούς στα σύννεφα μπορεί κανείς να τους παρατηρήσει και στην Ελλάδα όταν δημιουργούνται νότια του ορεινού νησιού της Σαμοθράκης στο BA Αιγαίο. Αυτό το εξαιρετικά ενδιαφέρον θέμα πρωτο-παρουσιάσθηκε στην επιστημονική κοινότητα από την μετεωρολόγο της ΕΜΥ κα. Π. Φραγκούλη στο 12ο Διεθνές Συνέδριο Μετεωρολογίας που διεξήχθη τον Μάιο 2014 στο Ηράκλειο Κρήτης.

Αυτή η θαυμάσια νεφική δομή παρατηρείται την ψυχρή περίοδο του έτους σε συνθήκες επικράτησης καιρού βορείου ρεύματος, δηλαδή μιας κυκλοφορίας που μεταφέροντας ψυχρές αέριες μάζες από την Ρωσία και την Ουκρανία πάνω από τα σχετικά θερμότερα ύδατα του Αιγαίου Πελάγους ευνοεί την δημιουργία οδών από νέφη Sc σε όλο το Αιγαίο Πέλαγος. Η Σαμοθράκη, που είναι ένα από τα ορεινότερα νησιά του Αρχιπελάγους του Αιγαίου (με το βουνό Σάος να έχει ψηλότερη κορυφή το Φεγγάρι 1611m), αποτελεί ένα κάθετο εμπόδιο στην επικράτηση αυτής της βορειοανατολικής ατμοσφαιρικής ροής με αποτέλεσμα, κάτω από συγκεκριμένες μετεωρολογικές συνθήκες, να γεννιούνται στην υπήνεμη πλευρά του νησιού αυτοί οι εκπληκτικοί στρόβιλοι που με εναλλασσόμενη περιστροφή διαχέονται προς το κεντρικό Αιγαίο Πέλαγος.

 

Von Karman cloud vortex streets (30-12-2007)

Όταν πνέουν ισχυροί ΒΑ άνεμοι, σχηματίζονται μαίανδροι (στρόβιλοι) λόγω διατάραξης της ροής του στα χαμηλά στρώματα από εμπόδια/νησιά (π.χ. το όρος Σάος στη Σαμοθράκη) και ανοίγματα μεταξύ των βουνών (π.χ. στενό Καβοντόρο, μεταξύ Λευκών ορέων-Ψηλορείτη) καθώς και στις περιοχές εκείνες που παρατηρείται απότομη μεταβολή της ταχύτητας του ανέμου. Οι σχηματισμοί αυτοί μπορούν να εμφανιστούν αρκετά μακριά από το νησί/εμπόδιο, συνήθως στα χαμηλά νέφη (πχ. Sc). Επιπλέον, στο Θρακικό Πέλαγος η σύγκλιση του καταβάτη βοριά τη νύχτα/νωρίς το πρωί από τις ηπειρωτικές εκτάσεις της Μακεδονίας/Θράκης και του ΒΑ ανέμου από τη θάλασσα του Μαρμαρά, συμβάλλει στην δημιουργία των στροβίλων αυτών με κίνηση προς τις Σποράδες και την Εύβοια.

Μαίανδροι (στρόβιλοι) κατάντη του Σάος στη Σαμοθράκη

 

 

Τυρβώδης ροή και νέφωση στα κατάντη της Όχης 

Οι ζώνες αυτές είναι παράγωγες από τον μηχανισμό της τυρβώδους ροής, που δημιουργείται όταν ο άνεμος διαπεράσει στην ουσία τα ορεινά που παίζουν τον ρόλο του κυλινδρικού εμποδίου και αλλάζοντας την ταχύτητα και την πίεση του αέρα και δημιουργούν την παρακάτω ταλάντωση. Όσο προχωράει αυτή η ταλάντωση τόσο ανοίγει το κύμα της και φαίνεται περίτρανα το περίγραμμά της στην δημιουργία των νεφώσεων επάνω στις παρυφές της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η ζώνη νεφώσεων που ξεκινά από την Όχη στην νότια Εύβοια και καταλήγει στην δυτική Κρήτη.


Επιμέλεια: Κώστας Λούτας (meteogus)