Meteoclub.gr

Από τις 22 Σεπτεμβρίου (φθινοπωρινή ισημερία), το Β. ημισφαίριο του πλανήτη μας έχει, ημερολογιακά τουλάχιστον, εισέλθει στην εποχή του φθινοπώρου. Η συγκεκριμένη χρονική περίοδος θεωρείται κατάλληλη για να πραγματοποιήσουμε μία πρώτη απόπειρα προσέγγισης του επικείμενου χειμώνα. Όπως σε κάθε μακροπρόθεσμη ή/και εποχιακή πρόγνωση, έτσι και σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να εξετάσουμε προσεκτικά τα διάφορα στοιχεία που μας παρέχει η ατμόσφαιρα. Τα στοιχεία αυτά αναφέρονται, κατά κύριο λόγο, σε ατμοσφαιρικά και ωκεάνια "σήματα" τα οποία διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του κλίματος του πλανήτη μας.

Αρκτική παγοκάλυψη
Η κάλυψη του Αρκτικού ωκεανού από πάγο αποτελεί σημαντικό ρυθμιστικό παράγοντα του παγκόσμιου κλίματος. Ένας λόγος για τον οποίο συμβαίνει αυτό έχει να κάνει με το γεγονός πως ο πάγος ρυθμίζει την ανταλλαγή θερμότητας μεταξύ της ψυχρής ατμόσφαιρας και του θερμότερου, καλυμμένου με πάγου, ωκεανού κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Επιπρόσθετα, οι μεταβολές στην παγοκάλυψη έχει αποδειχθεί ότι επιδρούν σε δυναμικές διεργασίες που σχετίζονται με μεταβολές στα πεδία του του ανέμου και της θερμοκρασίας, τα ωκεάνια ρεύματα και την αποθήκευση θερμότητας (Jaiser et al., 2011). 
Η μελέτη της μέσης επίδρασης των μεταβολών στην Αρκτική παγοκάλυψη στην ατμοσφαιρική κυκλοφορία (π.χ. Gerdes, 2006; Deser et al., 2007; Liu and Alexander, 2007; Francis et al., 2009; Overland and Wang, 2010; Petoukhov and Semenov, 2010) υποδεικνύει ότι ο Αρκτικός ωκεάνιος πάγος επηρεάζει τη δημιουργία των ατμοσφαιρικών τηλεσυνδέσεων των μέσων γεωγραφικών πλατών και ειδικότερα της κύμανσης του βορείου Ατλαντικού (North Atlantic Oscillation - NAO) και της Αρκτικής κύμανσης (Arctic Oscillation - AO). Σύμφωνα με την πρόσφατη μελέτη των Jaiser et al. (2011), η υψηλή/χαμηλή παγοκάλυψη του Αρκτικού ωκεανού κατά τη διάρκεια του χειμώνα συσχετίζεται (στατιστικά σημαντικώς) με χαμηλά/υψηλά γεωδυναμικά ύψη πάνω από την Αρκτική. Στον αντίποδα, θετικές/αρνητικές ανωμαλίες του γ. ύψους παρατηρούνται πάνω από τα μέσα γεωγραφικά πλάτη όταν η Αρκτική παγοκάλυψη είναι υψηλή/χαμηλή. Συμπερασματικά, η αυξημένη κάλυψη του Αρκτικού ωκεανού από πάγο κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και του χειμώνα τείνει να οδηγεί σε πιο συχνή εμφάνιση της θετική φάσης της ΝΑΟ και της ΑΟ. Το αντίστροφο (αρνητική φάση ΝΑΟ/ΑΟ) φαίνεται να λαμβάνει χώρα όταν παρατηρείται ελάττωση της Αρκτικής παγοκάλυψης.

Σύμφωνα με το NSIDC (National Snow & Ice Data Center), το εφετινό καλοκαίρι (2013) η απώλεια ωκεάνιου πάγου περιορίστηκε χάρη στις σχετικά ψυχρές συνθήκες που επικράτησαν στην Αρκτική. Έτσι, το τέλος του καλοκαιριού του 2013 σημαδεύτηκε από σημαντική αύξηση της Αρκτικής παγοκάλυψης, σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο πέρσι (2012) οπότε και σημειώθηκε αρνητικό ρεκόρ (Εικ. 1). Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται και από την εξέταση της χωρικής κατανομής των αποκλίσεων του ωκεάνιου πάγου της Αρκτικής για τον μήνα Σεπτέμβριο του 2013 (Εικ. 2).

Όπως φαίνεται στο χάρτη της Εικ. 2, ο Σεπτέμβριος του 2013 χαρακτηρίστηκε από την εμφάνιση θετικών αποκλίσεων στη συγκέντρωση ωκεάνιου πάγου στην Αρκτική (υψηλότερες τιμές σε σύγκριση με τις κλιματικώς αναμενόμενες). Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις του NSIDC το ελάχιστο της Αρκτικής παγοκάλυψης σημειώθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2013. Έκτοτε, η παγοκάλυψη παρέμεινε σχεδόν στάσιμη, σημειώνοντας ταχεία αύξηση στις αρχές Οκτωβρίου.

Η διαφαινόμενη ΑΥΤΗ ΤΗ ΣΤΙΓΜΗ αύξηση της Αρκτικής παγοκάλυψης θα μπορούσε να σηματοδοτήσει την αύξηση των πιθανοτήτων οι τηλεσυνδέσεις ΝΑΟ και ΑΟ να βρεθούν σε ουδέτερη/θετική φάση κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Με άλλα λόγια, εάν η αυξητική τάση του ωκεάνιου πάγου διατηρηθεί ελαττώνονται οι πιθανότητες για εμφάνιση ενός αξιοσημείωτου ψυχρού χειμώνα για την Ευρώπη (σε σύγκριση με τον αναμενόμενο βάση κλιματολογίας). Σε ό,τι αφορά στην περιοχή της Μεσογείου η θετική/ουδέτερη φάση των ΝΑΟ/ΑΟ συνεπάγεται, εφόσον επαληθευτεί, ήπιες και σχετικά ξηρές καιρικές συνθήκες.

Χιονοκάλυψη Ευρασίας
Σύμφωνα με μελέτες που πραγματοποιήθηκαν την τελευταία κυρίως δεκαετία (π.χ. Cohen, 2011), τα επίπεδα της κάλυψης της Ευρασίας από χιόνι κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου συσχετίζονται με αποκλίσεις στα πεδία της πίεσης, του γεωδυναμικού ύψους στα 500 hPa και της θερμοκρασίας πάνω από την Ευρώπη κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Με άλλα λόγια, η χιονοκάλυψη της Ευρασίας κατά το φθινόπωρο φαίνεται να αποτελεί παράγοντα που επηρεάζει την ατμοσφαιρική κυκλοφορία της Ευρώπης κατά το χειμώνα. 
Σύμφωνα με τους Cohen and Entekhabi (1999), ο πιθανός μηχανισμός σύνδεσης μεταξύ των μεταβολών στην Ευρασιατική χιονοκάλυψη και της μεταβλητότητας του κλίματος της Ευρώπης εντοπίζεται στη διαμόρφωση της ισχύος και της θέσης του Σιβηρικού αντικυκλώνα Εκτεταμένη χιονοκάλυψη της Ευρασίας (ειδικότερα της Σιβηρίας) κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου (ειδικότερα κατά τον Οκτώβριο) μπορεί να σημάνει τη σταδιακή ανάπτυξη ενός ισχυρού και αρκετά εκτεταμένου Σιβηρικού αντικυκλώνα. Η παρουσία ενός ισχυρού και εκτεταμένου Σιβηρικού αντικυκλώνα έχει αποδειχθεί (Cohen and Jones, 2011) ότι επιδρά στην μεταφορά ενέργειας από την κατώτερη προς την ανώτερη ατμόσφαιρα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η κατακόρυφη αυτή μεταφορά ενέργειας φτάνει έως τη στρατόσφαιρα, προκαλώντας τη σημαντική θέρμανση της τελευταίας. Κάτω από προϋποθέσεις (σημαντική μεταφορά θερμότητας προς τη στρατόσφαιρα), η θέρμανση αυτή μπορεί να μεταφερθεί στην πολική στρατόσφαιρα πυροδοτώντας τη λεγόμενη αιφνίδια στρατοσφαιρική θέρμανση. Το αποτέλεσμα της εκδήλωσης μιας αιφνίδιας στρατοσφαιρικής θέρμανσης είναι η "παρενόχληση" του ανώτερου πολικού στροβίλου, γεγονός που μπορεί, σε αρκετές περιπτώσεις, να οδηγήσει στη διάσπαση του τελευταίου. Με τον τρόπο αυτό, δημιουργούνται ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη υψηλών πιέσεων πάνω από την Αρκτική και την, πολλές φορές βίαιη, μετάβαση της ΑΟ σε αρνητική φάση με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον καιρό της Ευρώπης (σημαντικά ψυχρότερο κλίμα). Συνοψίζοντας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ταχεία επέκταση της χιονοκάλυψης στην Ευρασία (Σιβηρία) και οι αντίστοιχες θετικές ανωμαλίες, αποτελούν δείκτη για έναν επικείμενο ψυχρό χειμώνα στην Ευρώπη.

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα από το National Ice Center του NOAA στοιχεία, η επέκταση της χιονοκάλυψης στη Σιβηρία χαρακτηρίστηκε από σχετικά μικρό ρυθμό κατά το πρώτο μισό του Οκτωβρίου του 2013 (Εικ. 3α και 3β). Όπως προκύπτει από τους χάρτες της Εικ. 3, το πρώτο δεκαπενθήμερο του Οκτωβρίου χαρακτηρίζεται από μάλλον αργή επέκταση της χιονοκάλυψης πάνω από την Σιβηρία και, γενικότερα, την Ευρασία. Η παρατήρηση αυτή μας οδηγεί στο συμπέρασμα πως τη δεδομένη χρονική περίοδο οι συνθήκες για την ανάπτυξη ενός ισχυρού και εκτεταμένου Σιβηρικού αντικυκλώνα δεν είναι ιδιαίτερα ευνοϊκές. Εάν ο ρυθμός επέκτασης της χιονοκάλυψης διατηρηθεί στα παρατηρούμενα σήμερα επίπεδα, τότε θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Σιβηρικός αντικυκλώνας δεν αναμένεται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Στην περίπτωση της επαλήθευσης του συγκεκριμένου σεναρίου, ελαττώνονται οι πιθανότητες για εμφάνιση ενός αξιοσημείωτου ψυχρού χειμώνα στην Ευρώπη, με την περιοχή της Μεσογείου να "φλερτάρει" με περισσότερο ήπιες θερμοκρασίες.   

Παγκόσμια κλιματικά μοντέλα
Προτού καταλήξουμε σε μία πρώιμη εκτίμηση για την πορεία του εφετινού χειμώνα (2013/2014), οφείλουμε να εξετάσουμε (σκωπτικά) και τα αποτελέσματα των πλανητικών κλιματικών μοντέλων.
GloSea5 (MetOffice)
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα προγνωστικά στοιχεία του μοντέλου γενικής κυκλοφορίας της ατμόσφαιρας GloSea5, θα πρέπει να αναμένεται ένας μάλλον ήπιος και αρκετά κοντά στις κλιματικές τιμές χειμώνας (Εικ. 4). Στο χάρτη της Εικ. 4α, παρατηρούμε πως οι πιθανότητες για θερμοκρασίες υψηλότερες των κλιματικών είναι σχετικά χαμηλές (<80%) για το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. Ωστόσο, οφείλουμε να παρατηρήσουμε την παρουσία αυξημένων πιθανοτήτων (>80%) για θερμοκρασίες υψηλότερες των κανονικών στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Μεσογείου, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. Σε ό,τι αφορά στον υετό, ο χάρτης της Εικ. 4β υποδεικνύει μία μάλλον κανονική κατανομή του υετού για τον επερχόμενο χειμώνα. Όπως παρατηρούμε, το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης χαρακτηρίζεται από μάλλον μικρές πιθανότητες (<60%) για μεγαλύτερα από τα κλιματικά ύψη υετού. Υψηλότερες είναι οι αντίστοιχες πιθανότητες για την περιοχή της ΝΑ Μεσογείου, παραμένοντας ωστόσο σε σχετικά χαμηλά επίπεδα (<80%).  

CFS2 (NCEP/NOAA)
Τα τελευταία προγνωστικά στοιχεία από το παγκόσμιο κλιματικό μοντέλο CFS υποδεικνύουν τον ερχομό ενός μάλλον κανονικού χειμώνα (Εικ. 5). Εξετάζοντας το χάρτη της Εικ. 5α μπορούμε εύκολα να παρατηρήσουμε την απουσία αξιοσημείωτων αποκλίσεων της θερμοκρασίας για το τρίμηνο Δεκεμβρίου-Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου. Ανάλογα είναι και τα συμπεράσματα που προκύπτουν από το χάρτη της Εικ. 5β. Όπως φαίνεται, ο υετός πάνω από το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης αναμένεται να κινηθεί σε επίπεδα κοντά στα κανονικά κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Παρόλα αυτά, οφείλουμε να σημειώσουμε την ανίχνευση από το CFS της τάσης για λιγότερο του κανονικού υετό στην περιοχή της Μεσογείου και, ειδικότερα, στις περισσότερο Κ. και Α. περιοχές αυτής.  

ΣΥΝΟΨΗ
Συνδυάζοντας τα όσα παρουσιάστηκαν παραπάνω και προσθέτοντας λίγη προσωπική διαίσθηση, το πρώιμο συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουμε μπορεί να συνοψιστεί ως εξής:
Ο χειμώνας 2013/2014 αναμένεται, συνολικά, να χαρακτηριστεί ως κανονικός για το μεγαλύτερο τμήμα της Ευρώπης. Τη δεδομένη χρονική στιγμή δεν προκύπτουν στοιχεία που να υποστηρίζουν τον ερχομό ενός ανώμαλα ψυχρού ή θερμού, υγρού ή ξηρού Ευρωπαϊκού χειμώνα.
Ειδικότερα για την περιοχή της ΝΑ Μεσογείου και της Ελλάδας:
Τα μέχρι στιγμής διαθέσιμα στοιχεία συνηγορούν σε αυξημένη πιθανότητα ενός σχετικά ήπιου χειμώνα με θερμοκρασίας κοντά ή λίγο υψηλότερες από τις κλιματικές. Σε ό,τι αφορά στον υετό (βροχές, χιόνια) εκτιμάται, τη δεδομένη χρονική στιγμή, πως θα κινηθεί σε επίπεδα κόντα ή λίγο χαμηλότερα από τα κλιματικά.

ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ
Τα όσα αναφέρονται στην παρούσα αποτελούν μία πρώτη εκτιμήση για το χειμώνα 2013/2014. Στόχος είναι η παροχή μιας εμπεριστατωμένης και επιστημονικά τεκμηριωμένης πρώιμης εκτίμησης, η οποία κινείται σε ένα γενικό πλαίσιο. Το σύνολο των στοιχείων που αξιοποιήθηκαν χαρακτηρίζονται από σημαντικό βαθμό αβεβαιότητας και ως εκ τούτου τα επαγόμενα συμπεράσματα πρέπει να προσεγγίζονται με ιδιαίτερη προσοχή. Στόχος της παρούσας εκτίμησης ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ η παροχή εξειδικευμένης ή/και αναλυτικής πρόγνωσης, ΑΛΛΑ η σκιαγράφιση του γενικότερου περιγράμματος του χειμώνα 2013/2014.

Η ΠΑΡΟΥΣΑ ΠΡΩΙΜΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΘΑ ΑΝΑΝΕΩΘΕΙ ΣΕ 15-20 ΗΜΕΡΕΣ, ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΣ ΥΠΟΨΗ ΤΑ ΝΕΑ ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΠΟΥ ΤΥΧΟΝ ΠΡΟΚΥΨΟΥΝ. 

Επιμέλεια/Σύνταξη: Θοδωρής Μ. Γιάνναρος (thgian82), Φυσικός - Δρ. Φυσικής Περιβάλλοντος

Προσθήκη νέου σχολίου